φ. 6. Κεφ. Α΄. 2. «Ἐγὼ εἰμί»

φ. 6

ΚΕΦ. Α΄: Ο ΙΗΣΟΥΣ ΓΙΑΧΒΕ ΕΠΙ ΤΗ ΒΑΣΕΙ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ

2. «Ἐγὼ εἰμί»

Ὅπως ἔχουμε ἤδη ἀναφέρει στὴν Εἰσαγωγὴ τὸ ὄνομα του Θεού Γιαχβέ, που μεταφράζεται κατ’ ἀκρίβειαν «ὁ Ἐστί» ἢ ὅταν μιλᾶ ὁ ἴδιος ὁ Θεός «ὁ Εἰμί», πολλές φορές στην Παλαιὰ Διαθήκη τὸ συναντάμε σε περιφραστικὴ μορφὴ ἀπολύτως ὡς «Ἐγὼ εἰμί». Ὁ μόνος ἀληθινός Θεός συχνὰ λέγει στοὺς προφῆτες «Ἐγώ είμί».

Τὸ ἴδιο κάνει καὶ ὁ Ἰησοῦς Χριστός φανερώνοντας ἔτσι ὅτι ταυτίζεται μὲ τὸν Γιαχβὲ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καὶ δηλώνοντας τὴ θεότητά του.

Ἂς δοῦμε τὰ ἑξῆς παράλληλα χωρία:

Ἠσ. 43, 10. γίνεσθέ μοι μάρτυρες, καὶ ἐγὼ μάρτυς, λέγει Κύριος ὁ Θεός, καὶ ὁ παῖς μου, ὃν ἐξελεξάμην, ἵνα γνῶτε καὶ πιστεύσητε καὶ συνῆτε ὅτι ἐγώ εἰμι. ἔμπροσθέν μου οὐκ ἐγένετο ἄλλος Θεὸς καὶ μετ᾿ ἐμὲ οὐκ ἔσται.

Ἰω. 8, 24 εἶπον οὖν ὑμῖν ὅτι ἀποθανεῖσθε ἐν ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν· ἐὰν γὰρ μὴ πιστεύσητε ὅτι ἐγώ εἰμι, ἀποθανεῖσθε ἐν ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν.

Ἰω. 8, 28 εἶπεν οὖν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς· Ὅταν ὑψώσητε τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου, τότε γνώσεσθε ὅτι ἐγώ εἰμι, καὶ ἀπ' ἐμαυτοῦ ποιῶ οὐδέν, ἀλλὰ καθὼς ἐδίδαξέ με ὁ πατὴρ μου, ταῦτα λαλῶ.

Ἐδῶ ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς χρησιμοποιεῖ τὸ «ἐγὼ εἰμί» ἀπολύτως, χωρὶς νὰ ὑπάρχει κάποια λέξη ποὺ νὰ ἐννοεῖται εὔκολα ἀπὸ τὰ συμφραζόμενα. Γι’ αὐτὸ ἀκριβῶς οἱ ἑβραῖοι ἀκροατές του ἐκφράζουν τὴν ἀπορία τους «σὺ τίς εἶ;» (Ἰω. 8,24).

Ὅταν ἡ συζήτησή τους προχωρεῖ, σκανδαλίζονται διότι ὁ Ἰησοῦς τοὺς φανερώνει ὄχι μόνο ὅτι ἐὰν δὲν πιστεύσουν σὲ αὐτὸν θὰ πεθάνουν μέσα στὶς ἁμαρτίες τους ἀλλὰ καὶ ὅτι ὅποιος τηρεῖ τὶς ἐντολές του δὲν πρόκειται νὰ πεθάνει ποτέ:

«52 Νῦν ἐγνώκαμεν ὅτι δαιμόνιον ἔχεις. Ἀβραὰμ ἀπέθανε καὶ οἱ προφῆται, καὶ σὺ λέγεις, ἐάν τις τὸν λόγον μου τηρήσῃ, οὐ μὴ γεύσηται θανάτου εἰς τὸν αἰῶνα; 53 μὴ σὺ μείζων εἶ τοῦ πατρὸς ἡμῶν Ἀβραάμ, ὅστις ἀπέθανε; καὶ οἱ προφῆται ἀπέθανον· τίνα σεαυτὸν σὺ ποιεῖς;»

Τότε ὁ Ἰησοῦς θὰ τοὺς φανερώσει ὅτι

«πρὶν Ἀβραάμ γενέσθαι ἐγὼ εἰμί» (Ἰω. 8,58)

καὶ ἀμέσως οἱ Ἰουδαῖοι θὰ ἀρπάξουν πέτρες νὰ τὸν λιθοβολήσουν. Στὸ συγκλονιστικὸ αὐτὸ χωρίο ὀφείλουμε νὰ ὑπογραμμίσουμε:

·         τὴ μεγάλη ἀντίθεση μεταξὺ τῶν ρηματικῶν τύπων «γενέσθαι» καὶ «εἰμί».

Ὁ Ἀβραάμ «ἐγένετο», δημιουργήθηκε κάποια χρονικὴ στιγμή. Εἶναι δημιούργημα. Ἐνῷ ὁ Ἰησοῦς ὡς Υἱὸς τοῦ Θεοῦ «εἶναι» (εἰμί). Δὲν δημιουργήθηκε.

·         τὴν ἐπιλογὴ τοῦ ἐνεστῶτα (εἰμί) ἀντὶ τοῦ ἀναμενόμενου παρατατικοῦ (ἤμην) ἀπὸ τὸν Ἰησοῦ Χριστό.

Δὲν λέγει δηλαδὴ ὁ Ἰησοῦς «πρὶν Ἀβραάμ γενέσθαι, ἐγὼ ἤμην» (πρὶν νὰ γίνει ὁ Ἀβραάμ ἐγὼ ἤμουν) ἀλλὰ «πρὶν Ἀβραάμ γενέσθαι, ἐγὼ εἰμί» (πρὶν νὰ γίνει ὁ Ἀβραάμ ἐγὼ εἶμαι).

Γιὰ τὸν Ἰησοῦ ὡς Ὑιὸ τοῦ Θεοῦ δὲν ὑπάρχει παρελθὸν, παρὸν καὶ μέλλον διότι ὡς Θεὸς (ὡς Γιαχβέ) εἶναι αἰώνιος.

[Ἀνάλογης σημασίας εἶναι καὶ τὰ ἑξῆς χωρία

·         Ἰω. 3,13: «καὶ οὐδεὶς ἀναβέβηκεν εἰς τὸν οὐρανὸν εἰ μὴ ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς, ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ὁ ὤν ἐν τῷ οὐρανῷ».

·         Κολ. 1,16-17: «τὰ πάντα δι’ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν ἔκτισται, καὶ αὐτὸς ἐστὶ πρὸ πάντων»]. 

φ. 5. ΚΕΦ. Α΄: Ο ΙΗΣΟΥΣ ΓΙΑΧΒΕ ΕΠΙ ΤΗ ΒΑΣΕΙ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ 1. Τὸ Ὄνομα

φ. 5

«Ἐγὼ εἰμὶ ὁ Ὤν» (Ἔξοδ. 3, 14)

------------------------

ΚΕΦ. Α΄: Ο ΙΗΣΟΥΣ ΓΙΑΧΒΕ ΕΠΙ ΤΗ ΒΑΣΕΙ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ

1. Τὸ Ὄνομα

α. «Τὸ Ὄνομα» ἀπολύτως.

Οι Ἑβραῖοι εἶχαν τὴ συνήθεια νὰ ἀναφέρονται στὸ ἱερὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ Γιαχβέ, μὲ τὴ φράση  «τὸ Ὄνομα» ἀπολύτως, χωρὶς ἄλλον προσδιορισμό. Ὅταν δηλαδὴ ἔλεγαν «τὸ Ὄνομα», ἐννοοῦσαν τὸ ὄνομα «Γιαχβέ». Αὐτὸ φαίνεται στὸ Λευιτ. 24 : 11 (στὸ Μασοριτικό κείμενο καὶ στὸν στίχο 16), ὅπου ἀναφέρεται τὸ Ὄνομα ἀπολύτως.

Αὐτὴ ἡ συνήθεια συνεχίστηκε καὶ στοὺς πρώτους χριστιανούς, ὅπως φαίνεται καὶ σὲ δύο χωρία τῆς Καινῆς Διαθήκης.

·         Πραξ. 5: 41. «Οἱ μὲν οὖν ἐπορεύοντο χαίροντες ἀπὸ προσώπου τοῦ συνεδρίου, ὅτι κατηξιώθησαν ὑπὲρ τοῦ Ὀνόματος ἀτιμασθῆναι» (ἡ γραφὴ «ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ» δὲν εἶναι αὐθεντικὴ ἀλλὰ ἀποτέλεσμα προσθήκης ἀντιγραφέως). Οἱ ἀπόστολοι ἔχαιραν γιατὶ καταξιώθηκαν νὰ ἀτιμασθοῦν γιὰ τὸ «Ὄνομα».

·         Γ΄ Καθολ. Ἐπιστ. Ἰωάννου, στ. 7. Οἱ κήρυκες τοῦ εὐαγγελίου «ὑπὲρ γὰρ τοῦ Ὀνόματος ἐξῆλθον», περιόδευαν γιὰ τὸ «Ὄνομα».

Καὶ στὶς δύο περιπτώσεις φαίνεται ὅτι τὴν ἀπόλυτη ἔκφραση «τὸ Ὄνομα», μὲ τὴν ὁποία στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ἐννοεῖτο τὸ «Γιαχβέ», τὸ «ἀκοινώνητον» ὄνομα τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, οἱ Ἀπόστολοι στὴν Καινὴ Διαθήκη τὴν ἀποδίδουν στὸν Ἰησοῦ Χριστό. Αὐτὸ ἀποδεικνύει ὅτι στὴν συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Γιαχβέ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι κατὰ κυριολεξία ὁ ἐνανθρωπήσας Γιαχβέ.

Ἔτσι δικαιολογεῖται γιατὶ στὴν Καινὴ Διαθήκη ὅλα γίνονται ὑπὲρ/περὶ/ἕνεκεν/διὰ τοῦ ὀνόματος Ἰησοῦ Χριστοῦ ἢ διὰ/εἰς τὸ ὄνομα Ἰησοῦ Χριστοῦ  ἢ ἐπὶ/ἐν/τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ.

β. Μεγάλης σημασίας εἶναι τὸ χωρίο Ματθ. 28:19. «Πορευθέντες οὖν μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Δὲν λέγει εἰς τὰ ὀνόματα (πληθυντικὸς) ἀλλὰ εἰς τὸ ὄνομα (ἑνικός). Τὸ ὄνομα εἶναι ἕνα καὶ κοινό καὶ γιὰ τὰ τρία πρόσωπα, διότι μία εἶναι ἡ φύση τῶν τριῶν ὑποστάσεων (μία οὐσία-τρεις ὑποστάσεις).

Τὸ ὄνομα Γιαχβέ θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι ἀναλύεται στὸ «Πατήρ, Ὑιὸς καὶ Ἅγιον Πνεῦμα». Γιαχβὲ ὁ Πατήρ, Γιαχβέ ὁ Ὑιός, Γιαχβὲ καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Ὅμως δὲν ὑπάρχουν τρεῖς Γιαχβέ, ἀλλὰ ἕνας Γιαχβέ (Δευτ. 6:4), διότι μία εἶναι ἡ θεία οὐσία. Ἐπειδὴ ὅμως κάθε πρόσωπον τῆς Ἁγίας Τριάδος ἔχει ὁλόκληρη τὴ θεία οὐσία, διότι ἡ θεία οὐσία εἶναι κοινὴ καὶ ἀδιαίρετη, γι’ αὐτὸ μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ὁ Υἱὸς εἶναι ὄχι μόνο Γιαχβέ, ἀλλὰ καὶ ὅτι εἶναι ὁ Γιαχβέ.

Ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς μᾶς ἀποκάλυψε ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι τριαδικός. Γι΄ αὐτὸ ἀκριβῶς μᾶς μιλᾶ τὸ ἑπόμενο πολὺ σημαντικὸ χωρίο.

γ. Ἰωάνν. 17:6. «Ἐφανέρωσά σου τὸ ὄνομα τοῖς ἀνθρώποις».Ἡ ἀποκάλυψη στὸν Μωυσῆ στην Παλαιά Διαθήκη σήμαινε ὅτι ὑπάρχει ἕνας ἀληθινός και προσωπικός Θεός. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός μᾶς φανέρωσε ὅτι αὐτός ὁ ἕνας Θεός εἶναι Τριαδικός. 

φ. 4. Πώς μεταφράζεται το θείο όνομα. Ποια η σημασία του. Τι σημαίνει ότι είναι ακοινώνητο.

φ. 4

«Ἐγὼ εἰμὶ ὁ Ὤν» (Ἔξοδ. 3, 14)

------------------------

Εἰσαγωγή (Συνέχεια).

6. Πῶς μεταφράζεται τὸ ὄνομα Γιαχβέ;

Μία κατὰ γράμμα μετάφραση ἀπὸ τὸ ἑβραϊκὰ στὰ ἑλληνικὰ τοῦ Ἔξοδος 3,14-15 θὰ εἶχε ὡς ἑξῆς:

«Εἰμί ὅστις εἰμί, οὕτως ἐρεῖς τοῖς υἱοῖς Ἱσραήλ, ὁ Εἰμί ἀπέσταλκέ με πρὸς ὑμᾶς» (στ. 14)

«Οὕτως ἐρεῖς τοῖς υἱοῖς Ἱσραήλ, ὁ Ἐστί, ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν, Θεὸς Ἀβραάμ καὶ Θεὸς Ἰσαάκ και Θεὸς Ἰακώβ, ἀπέσταλκέ με πρὸς ὑμᾶς, τοῦτο μού ἐστίν ὄνομα αἰώνιον καὶ μνημόσυνον γενεῶν γενεαῖς» (στ. 15).

Τὸ τετραγράμματο Γιαχβέ κατὰ ἀκρίβειαν μεταφράζεται στὰ ἑλληνικά «Ἐστί». Ὅταν μιλᾶ ὁ ἴδιος ὁ Γιαχβέ γίνεται «Εἰμί» ἢ μπορεῖ ὁ Γιαχβέ νὰ φανερώνει τὴν ταυτότητά του περιφραστικὰ μὲ τὸ «εἰμί» π.χ. «Ἴδετε ἴδετε ὅτι ἐγὼ εἰμί» (Δευτ. 32,39), «ἵνα γνῶτε καὶ πιστεύσητε καὶ συνῆτε ὅτι ἐγώ εἰμί» (Ἠσ. 43, 10)

Οἱ Ἑβδομήκοντα ἐπέλεξαν νὰ μεταφράσουν τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ στὸ Ἔξ. 3,14 μὲ τὸ «ὁ Ὤν» καὶ στὸ 3,15 μὲ τὸ «Κύριος».

7. Ποιὰ ἡ σημασία τοῦ ὀνόματος Γιαχβέ;

α. Μὲ τὸ ὄνομα Γιαχβέ (ὁ Ὤν) σημαίνεται ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος εἶναι, ὁ ὤν, αὐτὸς ποὺ ἔχεί μέσα στὴν δική του φύση τὸ εἶναι, ὁ ὄντως ὤν, ὁ πραγματικὰ ὑπάρχων, αὐτὸς ποὺ ἔχει τὴν ὕπαρξη ἀπὸ τὸν ἑαυτό του, αὐτὸς ποὺ ὑπάρχει μὲ τὴν ἀπόλυτη σημασία τῆς λέξης, ἐνῶ ὅλα τὰ ἄλλα ὄντα ἔλαβαν τὴν ὕπαρξη ἀπὸ αὐτόν καὶ δὲν ὑπάρχουν ἀπὸ μόνα τους.

·         Ἀφοῦ αὐτὸς εἶναι ὁ ὄντως ὤν, αὐτὸς εἶναι καὶ ἀληθινὰ ζωντανός, ποὺ χορηγεῖ τὴ ζωή. Ἔτσι τὸ Γιαχβέ εἶναι συνώνυμο μὲ τὴ γνωστὴ καὶ πολὺ ἰσχυρὴ ἔκφραση τοῦ Θεοῦ «ζῶ ἐγώ» (π.χ. Ἀριθ. 14, 21) καὶ τὶς ἀντίστοιχες «ζῇ Κύριος» (π.χ. Α΄ Βασ. 14, 39) «ζῇ ὁ Θεός», «ὁ ἀληθινός» (Ἠσ. 65, 16).

·         Ἀφοῦ αὐτὸς εἶναι πάντοτε ὁ ὤν, εἶναι και ὁ ἀναλλοίωτος, ἀίδιος καὶ αἰώνιος. Ἔτσι τὸ Γιαχβέ, εἶναι συνώνυμο μὲ τὶς ἐκφράσεις «αἰώνιος» (Ἠσ. 40, 28) «τὸ Α καὶ το Ω» (Ἀποκ. 1, 8) , «ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος» (Ἠσ. 41, 4), ἡ «ἀρχή καὶ τὸ τέλος» (Ἀποκ. 21, 6), «ὁ ἦν καὶ ὁ ὤν καὶ ὀ ἐρχόμενος» (Ἀποκ,. 1, 4 και 8).

·         Ἀφοῦ αὐτὸς ἔχει τὸ εἶναι ἀπὸ τὸν ἑαυτό του καὶ ὅλα τὰ ἄλλα ὄντα λαμβάνουν τὸ εἶναι ἀπὸ αὐτόν, ἀφοῦ αὐτὸς εἶναι ὁ ἀληθινὰ ζωντανός καὶ αἰώνιος, ἄρα αὐτὸς ἔχει τὴν κυριότητα, τὴν δύναμη καὶ τὴν ἐξουσία. Ἔτσι τὸ Γιαχβέ εἶναι συνώνυμο τοῦ ὅρου «ὁ Κύριος» μὲ τὴν ἀπόλυτη ἔννοια τῆς λέξης.

β. Ἡ σημασία τοῦ ὀνόματος Γιαχβέ ἀντιπαρατίθεται στὴν ἀνυπαρξία τῶν ψεύτικων θεῶν. Ὁ Γιαχβέ εἶναι ὁ μόνος ὑπαρκτός καὶ ἀληθινός Θεός. Οἱ ἄλλοι θεοί εἶναι ἀνύπαρκτοι καὶ μποροῦν εὔστοχα νὰ ὀνομασθοῦν «οἱ μὴ ὄντες» (Εσθ. 4,17π). Μόνο ὁ Γιαχβέ, ὁ Ὤν, ὁ ὑπάρχων ὑπάρχει, οἱ ἀνύπαρκτοι δὲν ὑπάρχουν.

8. Τί σημαίνει ὅτι τὸ ὄνομα Γιαχβέ εἶναι ἀκοινώνητο;

Στὸ Σοφ. Σολ. 14, 21 τὸ ὄνομα τοῦ Γιαχβέ χαρακτηρίζεται «ἀκοινώνητον». Αὐτὸ σημαίνει ὅτι τὸ ὄνομα Γιαχβέ ἀνήκει μόνο στὸν ἕνα καὶ ἀληθινό Θεό, τὸν Θεὸ τῶν πατέρων, τοῦ Αβραάμ, τοῦ Ἰσαάκ, τοῦ Ἰακώβ, ποὺ ἀποκαλύφθηκε στὸν Μωϋσῆ. Κανένας ἄλλος δὲν μπορεῖ νὰ φέρει αὐτὸ τὸ ὄνομα, ἀφοῦ κανένας ἄλλος δὲν ἔχει τὰ ἰδιώματα ποὺ τὸ ὄνομα αὐτὸ φανερώνει.

Στὸν προφήτη Ἰεζεκιήλ ὁ ἀληθινός Θεὸς παρουσιάζεται νὰ λέει «Εγώ Γιαχβέ», «Ἐγὼ εἶμαι καὶ λέγομαι Γιαχβέ, οὐδείς ἄλλος». Στο Δευτ. 6,4 «Ἄκουε Ἰσραήλ, Γιαχβέ ὁ Θεός ἡμῶν εἷς Γιαχβέ ἐστί». Στὸ Ἠσ. 42,8 ὁ Θεός διακηρύσσει «Ἐγὼ Γιαχβέ (Κύριος ὁ Θεός), τοῦτο μου ἐστί ὄνομα τὴν δόξαν μου ἑτέρω οὐ δώσω».

Σύμφωνα μὲ τὰ παραπάνω το «Γιαχβέ» εἶναι ἀποκλειστικὰ ὄνομα τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ. Ἡ Ἁγία Γραφὴ δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ ἀποδίδει τὸ ὄνομα «Γιαχβέ» μόνο στὸν ἕνα ἀληθινὸ Θεὸ καὶ σὲ κανένα ἄλλον. 

ΙΗΣΟΥΣ ΓΙΑΧΒΕ Φ. 3. Σὲ ποιές μορφές ἐμφανίζεται τὸ θεῖο ὄνομα. Ποιά ἡ προφορά τοῦ θείου ονόματος.

φ. 3

«Ἐγὼ εἰμὶ ὁ Ὤν» (Ἔξοδ. 3, 14)

------------------------

Εἰσαγωγή (Συνέχεια).

5. Σὲ ποιὲς μορφὲς ἀπαντᾶται τὸ θεῖο ὄνομα;

Τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ ἀπαντᾶται σὲ τέσσερις μορφές, μία ἐκτενέστερη καὶ τρεῖς βραχύτερες.

α. Jahve: Ἡ ἐκτενέστερη μορφή, το λεγόμενο «τετραγράμματο». Μὲ τὴ μορφὴ αὐτὴ ἀποκαλύφθηκε τὸ ὄνομα στὸ Μωϋσῆ (Ἔξοδ. 3:15). Ἀπαντᾶται στὸ Μασοριτικὸ (ἑβραϊκό) κείμενο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης 6800 φορές.

β. Jah: Ἀπαντᾶται 25 φορές κυρίως σε ποιητικὲς περικοπές καθὼς ἐπίσης καὶ στὴν λειτουργικὴ ἔκφραση hallelujah (αἰνεῖτε τὸν Κύριον), ἡ ὁποία ἀπαντᾶται 20 φορὲς στοὺς Ψαλμούς, σχεδὸν ἀποκλειστικὰ στοὺς τίτλους τους. Ἐπίσης μὲ τὴν ἐλληνικὴ μεταγραφὴ «ἀλληλούια» ἀπαντᾶται τέσσερις φορὲς στὴν Καινὴ Διαθήκη, στὸ βιβλίο τῆς Ἀποκάλυψης.

γ. Jahu: Ἀπαντᾶ μόνο σὲ σύνθετες λέξεις π.χ. Jeshajahu ( Ἠσαΐας, «Ὁ Γιαχβὲ εἶναι σωτηρία»)

δ. Jo: Ἀπαντᾶται μόνο σὲ σύνθετες λέξεις π.χ. Joel (Ἰωήλ, «Ὁ Γιαχβὲ εἶναι Θεός»).

6. Πῶς προφέρεται τὸ θεῖο ὄνομα;

Τὸ ἀρχαῖο ἑβραϊκὸ κείμενο περιεῖχε μόνο τὰ σύμφωνα τῶν λέξεων, ἐνῶ τὰ φωνήεντα παρλείπονταν ὡς εὐκόλως ἐννοούμενα. Οἱ λέξεις δηλαδὴ προφέρονταν πλήρως ἀλλὰ γράφονταν μόνο τὰ σύμφωνα. Ἔτσι στὸ ἀρχαῖο ἑβραϊκὸ κείμενο τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ ἦταν μία λέξη ἀπὸ τέσσερα σύμφωνα («τετραγράμματο»). Στὴν ἀρχὴ τὸ τετραγράμματο προφερόταν κανονικά. Ἀλλὰ πολὺ νωρὶς οἱ Ἑβραῖοι ἀπὸ ὑπερβολικὴ εὐλάβεια ἄρχισαν νὰ ἀποφεύγουν τὴν προφορά τοῦ ἱεροῦ ὀνόματος παρεξηγώντας μάλιστα τὴ διάταξη τοῦ Λευ. 24:16 («ὁ ὀνομάζων τὸ ὄνομα Κυρίου θανάτω θανατούσθω»). Μετὰ τὴν αἰχμαλωσία ἐπικράτησε ἡ συνήθεια ἀντὶ τοῦ τετραγραμμάτου νὰ προφέρονται το Adonai (Κύριος) ἢ τὸ Elohim (Θεός) ἐὰν στὸ κείμενο τὸ τετραγράμματο συναπτόταν μὲ τὸ Adonai. Αὐτὴ ἡ συνήθεια ἔγινε σταθερὸς κανόνας ποὺ ἰσχύει μέχρι καὶ σήμερα στὴν ἑβραϊκὴ συναγωγή. Τὸ τετραγράμματο θεωρήθηκε «ὄνομα άρρητον». Λόγω τῆς ἀχρησίας ἡ προφορὰ λησμονήθηκε καὶ κατέστη πρόβλημα. Πολὺ ἀργότερα οι Μασορίτες ποὺ φωνηέντισαν τὸ κείμενο πρόσθεσαν στὸ τετραγράμματο τὰ φωνήεντα τοῦ Adonai ή του Elohim, ὅπου το τετραγράμματο συναπτόταν με το Adonai.  Έτσι προέκυψαν οι μορφές τοῦ Μασοριτικού κειμένου Jehova και Jehovi. Όμως είναι φανερό ότι αυτές οι αὐθαίρετες μορφές δὲν συμβάλλουν στὴν ἀρχικὴ καὶ ἀληθινὴ προφορά τοῦ τετραγραμμάτου.

Στὴ λύση τοῦ προβλήματος μᾶς ὁδηγοῦν οἱ βραχύτεροι τύποι Jah και Jahu καθώς καί αρχαίες μεταγραφές τοῦ τετραγραμμάτου καί μαρτυρίες: α. «Ιαουέ» (στὸν Κλήμεντα Ἀλεξανδρέα) β. «Ιαβέ» στὸν Θεοδώρητο Κύρου (μας λέγει ότι έτσι το πρόφεραν οἱ Σαμαρείτες), στον Ἐπιφάνιο Κύπρου, σε Αιθιοπικό χειρόγραφο, Αἰγυπτιακούς Μαγικούς Παπύρους. Ἡ σύγχρονη έρευνα κατέληξε ότι η πιο ακριβής προφορά τοῦ τετραγραμμάτου είναι Jahve (Γιαχβέ).

ΙΗΣΟΥΣ ΓΙΑΧΒΕ Φ. 2. Ποιὸ τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ. Ποιὰ ἡ ἀρχὴ τοῦ ὀνόματος Γιαχβέ.

φ. 2

«Ἐγὼ εἰμὶ ὁ Ὤν» (Ἔξοδ. 3, 14)

------------------------

Εἰσαγωγή (Συνέχεια).

3. Ποιὸ εἶναι τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ;

Κανένα ὄνομα δὲν μπορεῖ νὰ ὁρίσει τὴν οὐσία τοῦ Θεοῦ, ποὺ εἶναι ἀπρόσιτη καὶ ἀκατάληπτη. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ στὸ Ἀποκ. 19:2 ἀναφέρεται ὅτι τὸ ὄνομα τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ «οὐδεὶς οἶδεν εἰμὴ μόνον αὐτός». Ὅμως τὸν Θεὸ τὸν γνωρίζουμε σὲ κοινωνία μὲ τὶς ἄκτιστες θεῖες ἐνέργειες, ποὺ μᾶς ἀποκαλύπτουν τὰ ἰδιώματα Του. Ἔτσι στὸ Ἰω. 17:6 ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ἀπευθυνόμενονος στὸν Θεὸ Πατέρα λέγει ὅτι «ἐφανέρωσά σου τὸ ὄνομα τοῖς ἀνθρώποις».

Στὴν Παλαιὰ Διαθήκη λοιπόν ὁ Θεὸς ὀνομάζεται μὲ πολλὲς ὀνομασίες:

El (Θεός) Eloah (Θεός)  Elohim («Θεοί»)  El Shaddai (Θεὸς Παντοκράτωρ)  El Elyon (Θεὸς Ὕψιστος).

Τὸ κύριο ὅμως καὶ κατ’ ἐξοχὴν ὄνομα τοῦ Θεοῦ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη εἶναι τὸ Γιαχβέ (ὁ Ὤν).

4. Ποιὰ εἶναι ἡ ἀρχὴ τοῦ ὀνόματος Γιαχβέ (ὁ Ὤν);

Ὁ Θεὸς ἀποκάλυψε τὸ ὄνομά Του Γιαχβέ (ὁ Ὤν) στὸν Μωϋσῆ ὅπως περιγράφεται στὸ τρίτο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου τῆς Ἐξόδου:

«Εξ. 3,1 Καὶ Μωυσῆς ἦν ποιμαίνων τὰ πρόβατα Ἰοθόρ τοῦ γαμβροῦ αὐτοῦ τοῦ ἱερέως Μαδιὰμ καὶ ἤγαγε τὰ πρόβατα ὑπὸ τὴν ἔρημον καὶ ἦλθεν εἰς τὸ ὄρος Χωρήβ.

Εξ. 3,1 Ο Μωϋσής εποίμαινε τα πρόβατα του πενθερού του Ιοθόρ, του ιερέως αυτού της χώρας Μαδιάμ και έφερεν αυτά κάποτε πέραν από την έρημον στο όρος Χωρήβ.

Εξ. 3,2 ὤφθη δὲ αὐτῷ ἄγγελος Κυρίου ἐν πυρὶ φλογὸς ἐκ τοῦ βάτου, καὶ ὁρᾷ ὅτι ὁ βάτος καίεται πυρί, ὁ δὲ βάτος οὐ κατεκαίετο.

Εξ. 3,2 Εκεί εφανερώθη προς αυτόν άγγελος Κυρίου εις φλόγα πυρός, η οποία εξήρχετο από την βάτον. Παραδόξως η βάτος εκείνη εφλέγετο, άλλα δεν κατεκαίετο.

Εξ. 3,3 εἶπε δὲ Μωυσῆς· παρελθὼν ὄψομαι τὸ ὅραμα τὸ μέγα τοῦτο, ὅτι οὐ κατακαίεται ὁ βάτος.

Εξ. 3,3 Ιδών τούτο ο Μωϋσής είπεν· “ας πλησιάσω εκεί να ίδω το θαυμαστόν τούτο φαινόμενον της βάτου, η οποία φλέγεται αλλά δεν κατακαίεται”.

Εξ. 3,4 ὡς δὲ εἶδε Κύριος ὅτι προσάγει ἰδεῖν, ἐκάλεσεν αὐτὸν ὁ Κύριος ἐκ τοῦ βάτου λέγων· Μωυσῆ, Μωυσῆ. ὁ δὲ εἶπε· τί ἐστι;

Εξ. 3,4 Οταν ο Κυριος είδεν ότι ο Μωϋσής πλησιάζει να ίδη το φαινόμενον, εκάλεσεν αυτόν από την βάτον λέγων· “Μωϋσή, Μωυσή” ! Εκείνος δε είπε· “τι είναι; Τι συμβαίνει;”

Εξ. 3,5 ὁ δὲ εἶπε· μή ἐγγίσῃς ὧδε. λῦσαι τὸ ὑπόδημα ἐκ τῶν ποδῶν σου· ὁ γὰρ τόπος, ἐν ᾧ σὺ ἕστηκας, γῆ ἁγία ἐστί.

Εξ. 3,5 Ο Θεός απήντησε· “μη πλησιάσης εδώ· λύσε και βγάλε τα υποδήματά σου, διότι ο τόπος, όπου ίστασαι, είναι γη αγία”!

Εξ. 3,6 καὶ εἶπεν· ἐγώ εἰμι ὁ Θεὸς τοῦ πατρός σου, Θεὸς Ἁβραὰμ καὶ Θεὸς Ἰσαὰκ καὶ Θεὸς Ἰακώβ. ἀπέστρεψε δὲ Μωυσῆς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ· εὐλαβεῖτο γὰρ κατεμβλέψαι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.

Εξ. 3,6 Και προσέθεσεν εν συνεχεία· “εγώ είμαι ο Θεός του πατρός σου, ο Θεός του Αβραάμ, ο Θεός του Ισαάκ και ο Θεός του Ιακώβ”. Γεμάτος ιερόν δέος ο Μωϋσής εγύρισεν αλλού το πρόσωπον, διότι ένεκα φόβου και σεβασμού δεν ετόλμα να ρίψη τα βλέμματά του προς τον Θεόν, που ήτο ενώπιόν του.

Εξ. 3,7 εἶπε δὲ Κύριος πρὸς Μωυσῆν· ἰδὼν εἶδον τὴν κάκωσιν τοῦ λαοῦ μου τοῦ ἐν Αἰγύπτῳ καὶ τῆς κραυγῆς αὐτῶν ἀκήκοα ἀπὸ τῶν ἐργοδιωκτῶν· οἶδα γὰρ τὴν ὀδύνην αὐτῶν,

Εξ. 3,7 Είπεν ο Κυριος προς τον Μωϋσήν· “είδα πολύ καλά και εγνώρισα την βαρείαν ταλαιπωρίαν του λαού μου εις την Αίγυπτον και ήκουσα την κραυγήν των, η οποία βγαίνει από τα στήθη των εξ αιτίας της σκληράς καταπιέσεως των επιστατών εις τα έργα. Εγνώρισα πολύ καλά την οδύνην αυτών,

Εξ. 3,8 καὶ κατέβην ἐξελέσθαι αὐτοὺς ἐκ χειρὸς τῶν Αἰγυπτίων καὶ ἐξαγαγεῖν αὐτοὺς ἐκ τῆς γῆς ἐκείνης καὶ εἰσαγαγεῖν αὐτοὺς εἰς γῆν ἀγαθὴν καὶ πολλήν, εἰς γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι, εἰς τὸν τόπον τῶν Χαναναίων καὶ Χετταίων καὶ Ἀμοῤῥαίων καὶ Φερεζαίων καὶ Γεργεσαίων καὶ Εὐαίων καὶ Ἰεβουσαίων

Εξ. 3,8 και κατέβηκα να ελευθερώσω αυτούς από την δουλείαν των Αιγυπτίων, να τους βγάλω από την χώραν της Αιγύπτου και να τους οδηγήσω εις χώραν εύφορον και μεγάλην, εις γην ρέουσαν γάλα και μέλι, στον τόπον τον οποίον σήμερον κατέχουν οι Χαναναίοι, οι Χετταίοι, οι Αμορραίοι, οι Φερεζαίοι, οι Γεργεσαίοι, οι Ευαίοι και οι Ιεβουσαίοι.

Εξ. 3,9 καὶ νῦν ἰδοὺ κραυγὴ τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἥκει πρός με, κἀγὼ ἑώρακα τὸν θλιμμόν, ὃν οἱ Αἰγύπτιοι θλίβουσιν αὐτούς.

Εξ. 3,9 Και τώρα ιδού, η γοερά κραυγή των Ισραηλιτών έχει φθάσει προς εμέ, και είδα εγώ την μεγάλην των θλίψιν, με την οποίαν οι Αιγύπτιοι τους καταθλίβουν.

Εξ. 3,10 καὶ νῦν δεῦρο ἀποστείλω σε πρὸς Φαραὼ βασιλέα Αἰγύπτου, καὶ ἐξάξεις τὸν λαόν μου τοὺς υἱοὺς Ἰσρὴλ ἐκ γῆς Αἰγύπτου.

Εξ. 3,10 Ελα, λοιπόν, τώρα και θα σε στείλω προς τον Φαραώ τον βασιλέα της Αιγύπτου, δια να βγάλης συ από την χώραν της Αιγύπτου τον λαόν μου, τους Ισραηλίτας”.

Εξ. 3,11 καὶ εἶπε Μωυσῆς πρὸς τὸν Θεόν· τίς εἰμι ἐγώ, ὅτι πορεύσομαι πρὸς Φαραὼ βασιλέα Αἰγύπτου, καὶ ὅτι ἐξάξω τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ ἐκ γῆς Αἰγύπτου;

Εξ. 3,11 Απήντησεν ο Μωϋσής προς τον Θεόν· “τι είμαι εγώ, Κυριε, ώστε να μεταβώ προς τον Φαραώ τον βασιλέα της Αιγύπτου και να βγάλω τους Ισραηλίτας από την Αίγυπτον;”

Εξ. 3,12 εἶπε δὲ ὁ Θεὸς Μωυσῇ λέγων· ὅτι ἔσομαι μετὰ σοῦ, καὶ τοῦτό σοι τὸ σημεῖον, ὅτι ἐγώ σε ἐξαποστέλλω ἐν τῷ ἐξαγαγεῖν σε τὸν λαόν μου ἐξ Αἰγύπτου καὶ λατρεύσετε τῷ Θεῷ ἐν τῷ ὄρει τούτῳ.

Εξ. 3,12 Ο Θεός είπε προς τον Μωϋσέα· “θα πράξης τούτο, διότι εγώ θα είμαι μαζή σου. Αυτό δε θα είναι δια σε σημεισν και απόδειξις ότι εγώ σε αποστέλλω, δια να ελευθερώσης συ τον λαόν μου από την Αίγυπτον και λατρεύσετε τον Θεόν στο όρος τούτο”.

Εξ. 3,13 καὶ εἶπε Μωυσῆς πρὸς τὸν Θεόν· ἰδοὺ ἐγὼ ἐξελεύσομαι πρὸς τοὺς υἱοὺς Ἰσραήλ, καὶ ἐρῶ πρὸς αὐτούς· ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν ἀπέσταλκέ με πρὸς ὑμᾶς. ἐρωτήσουσί με· τί ὄνομα αὐτῷ; τί ἐρῶ πρὸς αὐτούς;

Εξ. 3,13 Ο Μωϋσής είπε προς τον Θεόν· “ναι, Κυριε, άλλα όταν εγώ μεταβώ προς τους Ισραηλίτας και είπω προς αυτούς ότι ο Θεός των πατέρων μας με έστειλε προς σας, εκείνοι θα με ερωτήσουν· Ποιό είναι το όνομά του; Εγώ τι θα απαντήσω προς αυτούς;”

Εξ. 3,14 καὶ εἶπεν ὁ Θεὸς πρὸς Μωυσῆν λέγων· ἐγώ εἰμι ὁ ὤν. καὶ εἶπεν· οὕτως ἐρεῖς τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ· ὁ ὢν ἀπέσταλκέ με πρὸς ὑμᾶς.

Εξ. 3,14 Είπε προς αυτόν ο Θεός· “Εγώ είμαι ο Ων, ο υπάρχων, ο έχων από τον εαυτόν μου και στον εαυτόν μου την απειροτελείαν και αιωνίαν ύπαρξιν. Ετσι θα ομιλήσης προς τους Ισραηλίτας· Ο Ων με έχει αποστείλει προς σας”.

Εξ. 3,15 καὶ εἶπεν ὁ Θεὸς πάλιν πρὸς Μωυσῆν· οὕτως ἐρεῖς τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ· Κύριος ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν, Θεὸς Ἁβραὰμ καὶ Θεὸς Ἰσαὰκ καὶ Θεὸς Ἰακὼβ ἀπέσταλκέ με πρὸς ὑμᾶς· τοῦτό μού ἐστιν ὄνομα αἰώνιον καὶ μνημόσυνον γενεῶν γενεαῖς.

Εξ. 3,15 Είπε πάλιν ο Θεός προς τον Μωϋσέα· “κατ' αυτόν τον τρόπον θα ομιλήσης προς τους Ισραηλίτας· Κυριος ο Θεός των πατέρων μας, ο Θεός του Αβραάμ, ο Θεός του Ισαάκ, και ο Θεός του Ιακώβ με έχει στείλει προς σας· τούτο το όνομά μου, “ο Ων” θα είναι όνομα αιώνιον και με αυτό θα με ενθυμούνται όλαι αι γενεαί των γενεών.

Εξ. 3,16 ἐλθὼν οὖν συνάγαγε τὴν γερουσίαν τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ καὶ ἐρεῖς πρὸς αὐτούς· Κύριος ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν ὦπταί μοι, Θεὸς Ἀβραὰμ καὶ Θεὸς Ἰσαὰκ καὶ Θεὸς Ἰακώβ, λέγων· ἐπισκοπῇ ἐπέσκεμμαι ὑμᾶς καὶ ὅσα συμβέβηκεν ὑμῖν ἐν Αἰγύπτῳ.

Εξ. 3,16 Πηγαινε, λοιπόν, εις την Αίγυπτον, συγκέντρωσε τους γεροντοτέρους από τους Ισραηλίτας και ειπέ εις αυτούς· Κυριος ο Θεός των πατέρων μας εφανερώθη εις εμέ, ο Θεός του Αβραάμ, ο Θεός του Ισαάκ και ο Θεός του Ιακώβ και μου είπε· Εχω παρακολουθήσει με πολύ ενδιαφέρον και προσοχήν και είδα τας συμφοράς, που σας έχουν συμβή εις την Αίγυπτον”.

Εξ. 3,17 καὶ εἶπεν· ἀναβιβάσω ὑμᾶς ἐκ τῆς κακώσεως τῶν Αἰγυπτίων εἰς τὴν γῆν τῶν Χαναναίων καὶ Χετταίων καὶ Ἀμοῤῥαίων καὶ Φερεζαίων καὶ Γεργεσαίων καὶ Εὐαίων καὶ Ἰεβουσαίων, εἰς γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι.

Εξ. 3,17 Και είπεν εν συνεχεία ο Θεός· “θα σας ελευθερώσω από την ταλαιπωρίαν και την θλίψιν των Αιγυπτίων και θα σας οδηγήσω εις την χώραν των Χαναναίων, των Χετταίων, των Αμορραίων, των Φερεζαίων, του Γεργεσαίων, των Ευαίων και των Ιεβουσαίων, εις χώραν ρέουσαν γάλα και μέλι.»

Ὁ Θεὸς τῶν Πατέρων, ο Θεός Ἀβραάμ, Ἰσαάκ, Ἰακώβ ἀποκαλύπτεται στὸν Μωϋσῆ γιὰ πρώτη φορὰ μὲ τὸ ὄνομα Γιαχβέ (ὁ Ὤν). Στὸ Ἔξοδ. 6 : 2-3 αὐτὸ λέγεται ρητά:

Εξ. 6,2               Ἐλάλησε δὲ ὁ Θεὸς πρὸς Μωυσῆν καὶ εἶπε πρὸς αὐτόν· ἐγὼ Κύριος (Γιαχβέ)·

Εξ. 6,2                       Ωμίλησεν ακόμη ο Θεός προς τον Μωϋσήν και του είπεν· “εγώ είμαι ο Κυριος (Γιαχβέ).

Εξ. 6,3               καὶ ὤφθην πρὸς Ἁβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακώβ, Θεὸς ὢν αὐτῶν, καὶ τὸ ὄνομά μου Κύριος (Γιαχβέ) οὐκ ἐδήλωσα αὐτοῖς·

Εξ. 6,3                       Ενεφανίσθην στον Αβραάμ και τον Ισαάκ και τον Ιακώβ, ως ο Θεός των ο παντοδύναμος. Αλλά το όνομά μου Κυριος (Γιαχβέ) δεν το εγνωστοποίησα εις αυτούς.

ΙΗΣΟΥΣ ΓΙΑΧΒΕ Φ. 1 Ποιὰ εἶναι ἡ σημασία τοῦ ὅρου "ὄνομα" στὴ Βίβλο. Ποιὰ ἰδιαιτερότητα ἔχουν τὰ προσωπικά ὀνόματα στὴ Βίβλο.

φ. 1

«Ἐγὼ εἰμὶ ὁ Ὤν» (Ἔξοδ. 3, 14)

------------------------

Εἰσαγωγή.

1. Ποιὰ εἶναι ἡ σημασία τοῦ ὅρου «ὄνομα» στὴ Βίβλο;

Ὁ ὅρος «ὄνομα» στὴ Βίβλο

α. ὅπως καὶ στὴν καθημερινότητά μας ἀναφέρεται σὲ πρόσωπα, τόπους ἢ ἀντικείμενα προσδιορίζοντάς τα καὶ διακρίνοντάς τα ἀπὸ ἄλλα.

β. λαμβάνει τρεῖς συγγενείς σημασίες: ὑπόληψη, φήμη, δόξα. Πολλὲς φορὲς συνδέεται στενότατα μὲ τὴ λέξη «δόξα» (π.χ. ὄνομα καὶ δόξα, δόξα ὀνόματος, ὄνομα δόξης, δοξάζειν τὸ ὄνομα).

γ. Πολλὲς φορὲς χρησιομοποιεῖται ὡς ἰσοδύναμο πρὸς τὸ πρόσωπο στὸ ὁποῖο ἀναφέρεται. Π.χ. «μεγαλυνῶ τὸ ὄνομά σου» = «μεγαλυνῶ σε»,  «τὸ ὄνομα Κυρίου ἔρχεται» = «ὁ Κύριος ἔρχεται», «ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου» = «ἁγιάσθητι συ».

δ. Μπορεῖ να σημαίνει φύση/ούσία π.χ. ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ ἔχει «ὄνομα γεγραμμένον ὅ οὐδεὶς οἶδεν εἰμὴ αὐτός» (Ἀποκ. 19:12)  ἢ  χαρακτήρα/ἰδιώματα π.χ. «ἐφανέρωσά σου τὸ ὄνομα τοῖς ἀνθρώποις» (Ἰω. 17:6).

ε. Σημαίνει αὐθεντία, κυρίοτητα, ἐξουσία: «ἐν τῷ ὀνόματι», «ἐπὶ τῷ ὀνόματι».

ς. Υπάρχουν περιπτώσεις ποὺ ἀναφέρεται ἀπολύτως «τὸ ὄνομα», καὶ ἐννοεῖται τὸ  «Γιαχβέ».

2. Ποιὰ ἰδιατερότητα ἔχουν τὰ προσωπικὰ ὀνόματα στὴ Βίβλο;

Τὰ προσωπικὰ ὀνόματα στὴ Βίβλο

α. εἴτε ἁπλὰ εἴτε σύνθετα δὲν εἶναι τυχαῖες λέξεις ἀλλὰ ἐκφράζουν ἔννοιες, κυρίως θρησκευτικές – θεολογικές.

β. Τὰ σύνθετα ὀνόματα μπορεῖ νὰ ἀποτελοῦν προτάσεις ποὺ φανερώνουν κάτι ἢ ἐκφράζουν εὐχή θρησκευτικοῦ χαρακτήρα.

γ. Τὰ περισσότερα σύνθετα ὀνόματα ἔχουν ὡς συνθετικὸ τὸ Jah (ἀπὸ τὸ Jahve Κύριος)  ἢ τὸ El (Θεός). 

Παραδείγματα:

α. Ὁ ἰδιος ὁ Θεός ὀνομάζει τὸν ἑαυτό Του «Γιαχβέ» (Ἐγὼ εἰμὶ ὁ Ὤν, Ἐγὼ εἰμί).

β. Μιχαήλ = ποιὸς εἶναι ὅπως ὁ Θεός;

γ. Γαβριήλ = ο ἰσχυρός ἄνδρας τοῦ Θεοῦ, ὁ ἥρωας τοῦ Θεοῦ.

δ. Ραφαήλ = Ὁ Θεός θεράπευσε.

ε. Ἀδάμ = χοϊκός

ς. Εὔα = ζωή

ζ. Ἄβραμ = «ὑψηλὸς πατήρ» ἢ «πατὴρ τοῦ ὑψηλοῦ»

η. Ἀβραάμ = πατήρ πλήθους ἐθνῶν

θ. Ἰσαάκ = γέλιο

ι. Ἰακώβ = ὑποσκελιστής, πτερνιστής (Γεν. 25: 24-26)

ια. Ἰσραήλ = ὁ «ἐπιμένων», ὁ «ἰσχυρός» απέναντι τοῦ Θεοῦ.

ιβ Μωυσής = αὐτὸς ποὺ ἀνασύρθηκε ἀπὸ τὸ νερό.

ιγ. Ιησοῦς = ο Γιαχβέ σώζει

ιδ. Ιωάννης = δῶρο τοῦ Γιαχβέ

ιε. «Ταχέως σκύλευσον ὀξέως προνόμευσον» (Ἠσ. 8:3)

ις. «Ὑπόλοιπον θὰ ἐπιστρέψει» (Ἠσ. 7:3)

ιζ. «Μεγάλης βουλῆς ἄγγελος, θαυμαστὸς σύμβουλος, Θεὸς ἰσχυρός, πατὴρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, ἄρχων εἰρήνης» (Ἠσ. 9:6)